Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Halil Ersin Avcı tarafından hazırlanan, Çanakkale Zaferi’ni ve Türk Ordusunu karşı tarafın gözünden anlatan çalışma türünün ilki olma özelliğini taşıyan “İngilizlerin Muhteşem Yenilgisi:18 Mart 1915” isimli kitap çıktı.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Halil Ersin Avcı tarafından hazırlanan, Çanakkale Zaferi’ni ve Türk Ordusunu karşı tarafın gözünden anlatan çalışma türünün ilki olma özelliğini taşıyan “İngilizlerin Muhteşem Yenilgisi:18 Mart 1915” isimli kitap Kozmos Yayınları tarafından basılarak bu haftadan itibaren D&R ve tüm seçkin kitapçılarda yerini aldı.
Çanakkale Savaşları’na farklı bir bakış getiren çalışmada Halil Ersin AVCI, savaşı bu sefer karşı tarafın gözünden anlatıyor. İngilizlerin Çanakkale Deniz Savaşı’nı neden kaybettiklerini sorgulamak için kurdukları Çanakkale Komisyonu’nun raporuna göre Çanakkale Zaferi’ni ve Türk Ordusunu karşı tarafın gözünden anlatan çalışma türünün ilki olma özelliği taşıyor.
Çanakkale Deniz Savaşı ile ilgili birçok bilinmeyeni veya bugüne kadar görünmeyeni barındıran eser okuyucusuna, “marifet o dur ki seni düşmanın dahi takdir eder” sözünü hatırlatan bir içeriğe sahip. Acaba onlar bizim ile ilgili ne dediler diye merak edenler açısından kaçırılmayacak bu eser bir solukta okunacak cinsten.
Yrd. Doç. Dr. Halil Ersin Avcı Anadolu Ajansı Muhabirine yaptığı açıklamada, “Çanakkale Muharebeleri, askerî, siyasî ve özellikle de psikolojik etkileriyle Türk ve dünya tarihinde günümüze kadar etkileri devam eden nadir olaylardandır. Çanakkale Muharebeleri neticesinde kazanılan Çanakkale Zaferi ise üzerinden bir yüzyıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen etkileri bakımından daha yeni yeni anlaşılmaya başlayan tarihi bir vaka olarak karşımıza çıkmaktadır.
Türk Ordusu’nun türlü imkânsızlıklar içinde kazandığı bu zafer ve neticesinde Türk ve dünya tarihinde olup bitenler halen soğukkanlılıkla tetkik edilmeyi beklemekte olduğu gibi Çanakkale Muharebeleri ve Çanakkale Zaferi ile ilgili birinci el bilgi ve belgeler de ilgiye muhtaçtır. Bugüne kadar Çanakkale Muharebeleri ile ilgili yazılan pek az çalışma, söz konusu yerli veya yabancı birinci el kaynak kabul edilebilecek, belge, bilgi, fotoğraf, hatıralara dayanılarak yazılmıştır. Bu denli önemli bir tarihi olayın günümüz ve gelecek nesillerin akıl, ruh ve his dünyasında doğru etkiler yapabilmesi için birinci el bilgi, belge ve hatıraların günümüz diline çevrilmesi tarihçiler başta olmak üzere, tarih meraklılarının istifadesine sunulması gereklidir. Ancak böylelikle “gerçekte ne oldu?” sorusuna cevap bulabileceğimiz gibi “etkileri ne oldu?” gibi daha birçok soru ve soruna bu şekilde cevap bulabiliriz.
Elinizdeki bu çalışmanın amacı da bu ihtiyaçları karşılamaya yöneliktir. İngilizlerin Çanakkale Komisyonu’nun “Biz Çanakkale Deniz Savaşı’nı neden kaybettik?” sorusuna cevap bulmak için hazırladıkları bu rapordan 2000 yılında Saygıdeğer Hocam Prof. Dr. Ahmet Özgiray’ın sayesinde haberdar oldum. 2007 yılında İngiliz Devlet Arşivinde yaptığım çalışmalar sırasında konu ile ilgili birçok rapor ve belgeye ulaşma fırsatım da oldu. Ancak çalışmaya süren doktora tezim ve diğer çalışmalarım dolayısıyla 2010 yılında başlayabildim.
Raporun 2014’te biten çevrisiyle birlikte içindeki bilgilerin elimizdeki araştırma ve çalışmalar ile değerlendirme süreci de başlamış oldu. Bu süreçte esasen “karşı tarafın” bilgi ve belgelerinin ne kadar az kullanıldığını ve neticede bazı düşüncelerde, yorumlarda da hatalar yapıldığını üzülerek gördüm. Böyle Türk ve dünya tarihini ilgilendiren olayların ancak tüm tarafların elindeki bilgi ve belgelerin açığa çıkması ile sağlıklı bir şekilde anlaşılabileceği ve yazılabileceğine inanıyorum.
Raporun içeriğine gelecek olursak, 17 Ağustos 1916’da dönemin İngiliz Hükümeti tarafından bir meclis araştırma komisyonu suretinde Çanakkale Komisyonu kurularak, komisyondan öncelikle İngilizlerin 18 Mart 1915’te yaşadıkları büyük deniz yenilgisini ve sebeplerini araştırmaları istenmiştir. Komisyon tüm faaliyetlerini gizli olarak yürütmüş, binlerce bilgi ve belgeyi incelemiş ve bizce en önemlisi savaşa dâhil olan tüm üst düzey İngiliz yetkilileri teker teker sorgulamış, bilgilerine başvurmuştur.
Raporun basılmayacağı veya basıldığında bazı bilgilerin içinden ayıklanacağı düşünüldüğünden rapordaki gerek raportör görüşleri gerekse üst düzey yetkililerin verdiği ifadeler son derece açık ve net olduğu görülmektedir. Raporda, dönemin İngiltere Başbakanı Asquith’den, Deniz Lordu Churchill’e, Birinci Deniz Lordu Fisher’den, Genelkurmay Başkanı Murray’e kadar birçok önemli sima sorgulanmış, söyledikleri ile dönemin belgeleri karşılaştırılarak haklarında doğru veya doğruya uygun olmadığı yönünde kanaatler belirtilmiştir. Savaş Bakanı Lord Kitchener o sırada vefat etmiş olduğu için Komisyonun sorgulayamadığı ancak kendisinden kalan “önemli” ve “gizli belgelerle” yetindiği yegâne kişidir.
Rapor, bu yönleri ile Çanakkale Deniz Muharebeleri için ilk elden önemli bir kaynaktır. Raporun hemen giriş kısmında verilen bir listede görüşülen kişiler ve o dönemdeki rütbeleri ile dikkatleri çekmektedir. Bu liste dikkate alınırsa Çanakkale Muharebelerinin deniz kısmı ile ilgili karşı taraftaki bilgi, görüş ve psikolojiyi yansıtması bakımından birçok soru ve soruna da cevap verdiği, “aslında ne oldu?” sorusuna bir açıklama getirdiği görülecektir.
