OKTAY GÜLDÜREN’İN KÖŞE YAZISI ; “DEVE GÜREŞİ VE KÜLTÜRÜ – 1”

Deve Türk Tarihi’nde her zaman önemli olmuştur. Türkler tarafından develer geçmişte ulaşım, yük, binek, savaşma, beslenme ve spor amaçlı kullanılmıştır. 20. yüzyılda başlayan sanayileşme ve modernleşme ile birlikte develer önemini kaybetmiş ve günümüzde sadece spor ve turizm amaçlı kullanılmaktadır.

Yavuz Sultan Selim sefere çıktığında kervanda 60.000 deve vardı. Amerika-Meksika savaşında zorlu çöl ortamında nakliye amaçlı Türkiye’den gönderilen binlerce devenin başında “Hacı Ali” ismiyle kervan başı gönderilmiştir. Savaş sonrası Amerika’ya yerleşen Hacı Ali ve Develer halk tarafından sevilmiş ve sahiplenilmiştir. Amerika’da oranın halkı ile evlenen Hacı Ali’ye halk “HAYCOLİ” demiş ve halen var olan yerleşim yerine ismi verilmiştir. Kur’an da “Bakmıyorlar mı o Deveye nasıl yaratılmış” diyerek devenin yaradılış mucizesi ve ne kadar önemli olduğuna işaret edilmiştir.

Deve güreşi organizasyonları 3 Bölge, 10 İl ve bunlara bağlı ilçe, mahelle, köylerde yılda 70-80 yerde, develerin kızgınlık dönemi (Kasım-Mart) kış mevsiminde düzenlenmektedir. Güreş organizasyonları sadece erkekler tarafından değil, bayanlar ve çocuklar tarafından da izlenmektedir. Bu yönüyle deve güreşleri bir geçmişte geleceğe, geleneksel, kültürel aile mirasıdır.

Deve güreşleri genelde eğitim, kültür, sağlık, spor amaçlı konularda faaliyet gösteren dernekler tarafından düzenlendiği gibi, belediyeler tarafından da organize edilmektedir. Güreşlerde müşterek bahis ve iddia söz konusu değildir.

Dünya’da deve güreşleri hakkında ilk bilgi, Tahran’da ki Gulistan Kütüphanesinde bulunan ve yaklaşık 400 yıl öncesine ait İran, Moğol çizimlerinden elde edilmektedir. Anadolu’da ise deve güreşlerinin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemekle beraber yaklaşık 1800’lü yıllarda göçebe obalar ve kervancılar arasındaki rekabete bağlı olarak Aydın ili Germencik ilçesi Hıdırbeyli köyünde yapılmaya başlanıldığı düşünülmektedir. Günümüzde güreşler, Ege Marmara Akdeniz bölgelerinde düzenlenmektedir.

Güreşlerin yapılacağı yere Güreş Alanı ,2 devenin güreştiği yere Güreş Sahası denilmektedir. Geçmiş yıllarda düzenlenen müsabakalarda Güreş Alanı olarak tarihi yerler kullanılmıştır. Selçuk güreşlerinde Efes Antik Tiyatrosu, Antalya güreşlerinde Serik’teki Aspendos Tiyatrosu, Çanakkale güreşlerinde Çimenli Kalesi seçilmiştir. Ancak 1998 yılından itibaren çıkarılan kanunla bu uygulamaya son verilmiş olup günümüzde güreş yeri, tertip komitesinin görüşmeleri sonucunda belirlenmektedir.

Güreş Alanının iki özelliğe sahip olması gereklidir. Bunlar; devenin güreş esnasında rahat hareket edebileceği, zemininin genelde toprak olduğu geniş düz bir arazi ile seyircinin güreşi rahat izleyebileceği düz alanın çevresinde olan eğimli, engebeli yamacın bulunduğu bir alanın olmasıdır.

Deve yetiştiriciliği günümüzde iklim ve coğrafi şartların zorlamasıyla sadece çöl ve step iklimin hakim olduğu bölgelerde ağırlıklı olarak yapılmakla birlikte ülkemizde özellikle folklorik unsurlar ön plana çıkarak sadece meraklılarınca deve güreşleri için yapılmaktadır.

BACTRİAN :   Çift hörgüçlü Asya devesidir.

DOMADER  : Tek hörgüçlü Afrika, Çöl , Hacı , yoz ırk devesidir.

BUHUR         : Çift hörgüçlü Asya deveci (Bactrian) erkeğine Türkiye’de verilen isimdir.

HECİN           : Tek hörgüçlü yoz deve (Dromedary) dişisine Türkiye’de verilen isimdir.

TÜLÜ             : Buhur ile Hecin  melezlemesinden doğan Erkek devedir.

DORUM        : 0-3 yaş arasındaki Tülü develere verilen isimdir.

DAYLAK        : 3-6 yaş arasındaki Tülü develere verilen isimdir.

MAYA           : Buhur ile Hecin  melezlemesinden doğan Dişi devedir.

NACIR          : Tülü ile Maya çiftleşmesinin Buhur ırka benzeyen develere verilen isimdir.

LÖK              : Tülü ile Maya çiftleşmesinin Hecin ırka benzeyen develere verilen isimdir.

KÜKÜRT       : Buhur ile Maya melezlemesinden meydana gelen develerdir.

Belge  1 ; Leblebici Osman’ın deve güreşlerinde galip gelen develeri yaktığına dair, Ezine Mal Müdürü Osman Nuri Efendi’nin ihbarı üzerine gerekli tahkikat Yapılıp ,Biga Mutasarrıflığına bildirilmesi .17-01-1320 (Hicri)

Belge 2   ; Deve Hanı. COA.Y.PRK.EV. 1.10. 01.05.1294 (Hicri)

Belge 3   ; Deve ve deve takımlarının alınıp süslenmesi y.prk.ev.1.18.28.08.1321.Hicri

https://www.deguf2012.com/hakkinda/devecilik-kulturu/